شیر یک طرفه چیست؟

 مکانیزم چک ولوها که فشار جریان از  سیال عبوری و  از خط لوله منجر به این می شود که دیسک پیستون توپ موجود در آنها باز شده و جریان سیال از شیر در یک جهت عبور می کنند و   جریان در سمت مخالف جهت اصلی حرکت می کند مکانیزم بازشونده چک ولو بسته می شود و از برگشت  دوباره جریان سیال جلوگیری می کند.شیر یک طرفه شیر صنعتی است که به مایعات وگاز ها اجازه می دهد که تنها در یک جهت جریان پیدا کنند وعملا جلو راه برگشت جریان را میگیرند کاربرد پیچیده ای ندارند اما جلو آلوده شدن و تداخل ناشی از برگشت مایعات یا گازها را میگیرند. چک ولو ها یکی از نمونه های شیرآلات صنعتی میباشد که برای جلوگیری از برگشت جریان سیال در سیستم پایپینگ مورد استفاده قرار میگیرند که فشار جریان عبوری سیال از داخل لاین باعث باز شدن شیر می شود و هرگونه برگشت جریان باعث بسته شدن شیر میشود . این شیر را میتوان در تمام جهت ها وزاویه های خطوط نصب کرد.

 نحوۀ عملکرد (شیر یک طرفه):

با نصب چک ولو یا همان شیر یک طرفه Check Valve در خطوط جریان اتفاقی که می افتد این است که امکان برقراری جریان به تنها در یک جهت خط لوله امکان پذیر خواهد بود به همین خاطر در موقع نصب باید شیر را در همان جهتی که مورد نظر فرایند نصب کرد نحوه عملکرد چک ولو به گونه ای  است که شیر به وسیله یک درپوش لولایی یا توپی مسدود شده حرکت سیال در مسیر درست با فشار ایجاد شده می توانند  این درپوش یا توپ را منحرف کرده و جریان را برقرار کنند اگر فشار سیال پشت شیر بیشتر از فشار سیال در حال حرکت باشد باید برگشت جریان اتفاق بی افتد ولی به خاطر استفاده از این قطعه درپوش به جای خود بازگشته جریان سیال قطع می شود  چک ولو شیر یک طرفه Check Valve به صورت دستی یا  با  سیستم هایی  که قابل تنظیم نیستند این شیرها به صورت خودکار و با توجه به فشار سیال باز و یا بسته خواهند شد  امروزه طراحی های  بسیار مختلفی برای این دستگاه صورت می گیرد.چک ولوها به عبور جریان خیلی حساس هستند و برای قطع و وصل شدن به جریان سیال در لوله وابسته هستند. دیسک داخلی اجازه ورود جریان سیال را به سمت جلو  زمانی که شیر باز است را میدهد اگرشدت جریان رو به جلو کم شود و یا برعکس شود دیسک شروع به بسته شدن می کند که بستگی به طراحی شیر دارد . این نوع شیرها معمولا خیلی ساده هستند که معمولا شامل بدنه  سیت دیسک و واشر و پیچ و مهره و کاور است. بستگی به نوع طراحی دارد که ممکن است شامل دنباله، پین محوری، دیسک بازویی، فنر در مدل های توپی  الاستمور و یاطاقان نیز باشد.آب بندی داخلی دیسک چک ولو و سیت به شدت فشار برگشتی به عنوان نیروی مخالف برای قطع و وصل شیر متکی است.

کاربرد های شیر یک طرفه :

درصنایع نفت گاز وپتروشیمی  نیروگاههای حرارتی  صنایع کشاورزی  کاربردهای ساختمانی  ودرصنعت تصفیه آب و فاضلاب وهوا  بخار و خطوطی که حركت سیالات  فقط از یک طرف مجاز و از طرف مخالف غیر مجاز باشد مورد استفاده قرار میگردد.شیر یک طرفه پیستونی را میتوان در اتصالاتی همچون  چک ولو جوشی   شیر یک طرفه دنده ای  چک ولو فلنجی شیر خودکار ساکت ولد شیر یک طرفه بات ولد شیر خودکار فلنج دار  شیرخودکار رزوه دار و  چک ولو ديسكی شیر خودکار بين فلنجی شیر یک طرفه فولادی  چک ولو پيستونی برنجی  چک ولو سوپاپی برنجی مورد استفاده قرارداد.

انواع شیر یکطرفه:

لولایی _ پیستونی _ فلنجدار _ بین فلنجی دبل پلیت_ویفری .

ویژگی های شیر یک طرفه فلنجدار خودکار دریچه فولادی و استیل:

قابلیت تحمل فشار بالا  عدم برگشت پذیری جریان سیال  مطابق با استاندارد های جهانی و یکی ازویژگی هایی که دارد  در تمامی زوایا عمودی افقی وتحت زاویه قابل نصب میباشد  و تازمانی که شدت جریان درخطوط لوله ثابت باشد سیال بدون مانع در یک طرف جریان می یابد و در موقعی که جریان برگشت داشته باشد شیر یک طرفه بسته می شود . شیرخودکار فلنجدار دارای دو فلنج که به فلنج مقابل خط همراه با پیچ و مهره و واشر به آسانی نصب میگردد شیر یکطرفه فلنجدار فولادی تحمل فشار 10 تا 150 بار در کلاس های مختلف و شیر یکطرفه فلنجدار استنلس استیل تحمل فشار 10 تا 200 بار در کلاس های مختلف.

انواع شیر یک طرفه فلنج دار :

شیر یک طرفه فلنجدار در دو نوع دریچه ای و پیستونی تولید میشود که با توجه به تحمل فشار کاری وسیال های گوناگون با آلیاژ های چدن فولاد استیل برنز  و از سایز 2 اینچ تا 24 اینچ برحسب تحمل فشار از 10 تا 350 بار با فلنج هایی برحسب کلاس وPN تولید میشود.نوع پیستونی آن ازقسمتی مانند پیستون تشکیل شده است که با شدت جریان  باز و اگر جریان به عقب برگردد پیستون راه عبور جریان را مسدود میکند و نوع دریچه ای آن که هم درجهت عمودی وهم در جهت افقی قابل نصب میباشد ودر فشار های خیلی کم هم آب بندی می شود که مجرابند آن به شکل دیسک لولایی به بدنه پیچ شده وبا شدت فشار جریان در مسیر ورود باز وبرعکس آن درمسیر برگشت جریان بسته میشود.

(شیر یک طرفه) لولایی Swing check valve

شیر یک طرفه لولایی  معمولا دارای یک  قطعه ای  مسدود‎ کنند صفحه ه‎ای هستند كه به لولايی خارج از صفحه seat متصل است و با حركت مسير عبور سيال را باز يا مسدود می‎ كنند درپوش و بدنه توسط پیچ و مهره به هم متصل می شوند آب بندی به صورت فلز به غیر فلز انجام می شوند برای استفاده از مواد غیر قابل جبران
 مایعات   گاز و بخار در صنعت آب فاضلاب    نیروگاه ها و صنایع کاربرد دارد.

 (شیر یک طرفه) فشاری Lift Check Valves

طراحی seat بسیار شبیه شیرهای کروی است اجزا این نوع شیر یک طرفه شامل یک کره است که به جای دیسک به کار می رود کره در این شیرها کاملا در seat قرار می گیرد و هم به صورت عمودی هم افقی می توانند در خط لوله نصب شوند نحوه عملکرد آن ها بر اساس اصل جاذبه وجود دارد به این صورت که هنگامی  که جریان در زیر seat ایجاد می شود کره را از جدا سیت (seat) می کند و مواد خط از اطراف توپ عبور می کند و در صورت ایست یا برگشت جریان کره به دلیلی که نیروی جاذبه موجود به پایین می آید به seat متصل می شود و باعث آب بندی و جلوگیری از بازگشت جریان می شود با توجه به این ساختار و عملکرد این نوع از شیر های یک طرفه برای سرویس هایی که در آنها جریان فشار و سرعت بسیار بالایی هستند و مقاومت سیال بیش از حد باشد مناسب هستند.

 (شیر یک طرفه) ديسكی Disk Check Valve

(شير يک طرفه) ديسكي داراي 4 قسمت است: بدنه مجرابند (ديسك) نگهدارنده فنر و خود فنر و بعضی از مدل ها دارای واشر آبند تفلن برای بخار میباشد.

(شير يک طرفه) دیسکی مجرابند یا همان دیسک در محلي كه وجود دارد با زاويه 90 درجه در جهت مسير سیال حركت كرده است  و ميزان حركت آن توسط فنری كه در پشت دیسک قرار گرفته است كنترل می گردد بدنه به گونه ای طراحي شده است كه دور تا دور مجرابند را در بر مي گيرد شير يک طرفه ديسکی را در مواردی كه جريان ضربه ای سیگنالی سنگينی در خطوط وجود دارد نبايد مورد استفاده قرار داد.

چک ولو لولایی  :

که ساده ترین مدل در این نوع شیرها مربوط به نوع لولایی میباشد. در این مدل شیر  از یک یا دو دیسک در داخل ولو استفاده شده است. این دیسک ها در وسط شیر لولا شده است و تنها در یک طرف حرکت میکند و در نتیجه هنگامی  که جریان به حرکت در می آید، لولای دیسک حرکت میکند و راه عبور جریان را باز میکند اما به محض اینکه شدت  جریان در پشت لولا زیاد شود، لولا کاملا بسته شده و دیسک میانی راه عبور جریان را می بندد.

چک ولو پیستونی :

نوع دیگری که برای طراحی چک ولو مورد استفاده قرار میگیرد  بکار بردن از یک پیستون است. این مدل شیرها از نظر کارایی مانند شیر فلکه عمل می کنند و در داخل ساختار شیر از یک پیستون استفاده شده است  که با برقراری جریان سیال پیستون به طرف بالا حرکت میکند و جریان سیال برقرار می شود درصورتی که از شدت جریان سیال کم شود  پیستون به محل خود برمیگردد و اجازۀ ورود جریان را در داخل خط لوله می گیرد

چک ولو توپی یا کره ای :

این مدل شیر های یک طرفه کره ای در حالت عمودی و هم در حالت افقی شود استفاده کرد مهم ترین استفاده ای که از شیرهای توپی در صنعت می شود، بسته شدن سریع جریان است. در این مدل از چک ولو های توپی از یک کرۀ معلق در ساختار شیر استفاده شده است که برای این کره در وسط شیر یک نشیمنگاه تعبیه می گردد به طوری که در موقع حرکت جریان سیال  کره درداخل شیر به صورت معلق در می آید و جریان از اطراف کره عبور می کند. و اگر شدت جریان  کند شود، کره در نشیمنگاه خودقرار گرفته و جریان را بلافاصله قطع می کند.